Leonardo szafotu (Rafał Dębski, „Gwiazdozbiór kata”)

Przygody Jakuba, zwanego też Szczurzym Ojcem, mistrza małodobrego z akademii katowskiej w Bieczu, to dobra rozrywka. Przy czym nie wiem, dlaczego, ale słowo rozrywka w kontekście „Gwiazdozbioru kata” kojarzy mi się tak literalnie – z rozrywaniem. Skojarzenie dziwne, lecz chyba uzasadnione, skoro o właśnie o rozrywaniu, łamaniu, cięciu, kastrowaniu, przypalaniu, wydłubywaniu i innych tego typu finezyjnych zajęciach w książce tej opowiada się dużo i ze szczegółami. Że czyta się to dzieło – kolejne jakoś ułomnie pasujące tu słowo – z przyjemnością, to też dla wielu może być doświadczenie zaskakujące. A można czytać tak właśnie. I trzeba przyznać, że autorowi udała się sztuka nie lada, bo w końcu sztuką jest z postaci na co dzień trudniącej się zadawaniem jak największego bólu, z postaci, której raczej bać się odruchowo należy, uczynić bohatera sympatycznego, ba, chwilami szczerze wzruszającego nawet. A małodobry z „Gwiazdozbioru” Dębskiego porusza, wzrusza i naprawdę jest sympatyczny. Być może z tego powodu, że nosi w sobie, w sensie ścisłym, bo uwięzioną na zawsze, duszę swojej ukochanej kobiety, zamordowanej okrutnie prostytutki Blanki. Z którą rozmawia, która jest inna od niego i która mocno dodaje głębi jego katowskiej, w sumie powinno być, że nie bardzo skomplikowanej osobowości. Przygody Jakuba z Bieczu to, jako się rzekło, niezła, chociaż dodajmy: miejscami tylko dla ludzi o mocnych nerwach, rozrywka. Lecz to nie tylko rozrywka, bo i problemy, jakie ten kat w swojej zawiłej drodze rozważa, do najłatwiejszych bynajmniej nie należą. W swoim pościgu za sprawcą okrutnej zbrodni (gwałt na kilkuletniej dziewczynce) to ludzkie dobro, a przede wszystkim zło, okrucieństwo i przemoc i to w swoich najperfidniejszych przejawach – zaprzątają myśli Jakuba i stanowią tematy jego rozmów z postronnymi, drugorzędnymi postaciami. Ten mistrz katowski, nosiciel Czarnej Zarazy, nie podaje może zbyt wielu odpowiedzi na te fundamentalne pytania, jakie go dręczą, lecz stawia je bardzo – nomen omen – dotkliwie i w scenerii przyprawiającej niejednokrotnie o szybsze bicie serca. Rafał Dębski, autor tej – aż się ciśnie na usta powiedzieć – okrutnie ciekawej powieści zrobił wiele, by konceptualnie zaskoczyć obytego już z niejedną dziwnością czytelnika. Jak dla mnie: udała się sztuczka. Ta książka obchodzi schematy. Jednakże – ostrzegam ciekawych – nie należy jej brać do czytania po nazbyt obfitym posiłku. Bo język jest tu bardzo plastyczny.

Rafał Dębski, „Gwiazdozbiór kata”, Wydawnictwo Dolnośląskie, Wrocław 2007.